Met dit doel wordt beoogd het volgende te bereiken:
Cultuur en erfgoed zijn voor de samenleving van grote waarde. Het levert een fraaie omgeving op, je kunt er je identiteit aan ontlenen en als je het slim aanpakt, kun je er nog aan verdienen ook. Kijk maar naar waaraan de oude Hollandse steden hun toeristenstroom te danken hebben. Niet alleen toeristen, maar natuurlijk ook onze eigen inwoners en buitenlandse kenniswerkers voelen zich aangetrokken door een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving. Cultuur en erfgoed, dat daar wezenlijk onderdeel van uitmaakt, zijn als vestigingsfactor van essentieel belang voor de moderne economie. De voorheen ‘zachte’ vestigingsfactor cultuur is inmiddels een nieuwe ‘harde’ vestigingsvoorwaarde, waarmee je kunt concurreren.
Maar dan moet cultuur en erfgoed er wel zijn, je moet het weten en erbij kunnen komen en vooral: er moet wat te beleven zijn. Pas dan benut je het optimaal. De provincie vervult daarbij een belangrijke rol. Niet alleen bij de restauratie van ons erfgoed, maar ook om ons collectief verleden weer ‘beleefbaar’ te maken. Dat is de bedoeling bij de erfgoedlijnen, bij de aanpak van monumenten en bij publieksbereik archeologie. De inzet van vrijwilligers is daarbij van groot belang.

Tijdens de formatie en bestuurswissel zijn de activiteiten voortgezet. Er is intensief doorgewerkt aan de erfgoedlijnen, de restauratie-achterstand van rijksmonumenten is verder ingelopen en de herbestemming ervan is met de inzet van aanjagers versneld. Ook is dit jaar er aan gewerkt het publieksbereik voor archeologie te vergroten en er zijn extra middelen uitgetrokken voor (groot) onderhoud van molens. We zien dit op positieve wijze terug in de gemeten effecten. De belangstelling voor en deelname aan cultureel erfgoed is weer verder toegenomen.
In 2019 is ook het Limes dossier voor nominatie tot werelderfgoed aan de minister van OCW aangeboden.

Verantwoording effectindicatoren

3.6.a: Het percentage bestemmingsplannen waarbij geen zienswijze is ingediend, ligt met 90% ruim boven de streefwaarde en ook boven de nulmeting. Dat betekent dat het erfgoedbelang vaak goed is meegenomen.

3.6.b: Om de molens te kunnen laten functioneren, ziet de provincie toe op de omgeving ervan, de zogenoemde ‘molenbiotopen’. De provincie stimuleert verbeteringen in deze biotopen. Omdat vrijwel alle molens in Zuid-Holland draai- en maalvaardig zijn en één of meer molenaars hebben, is het aantal omwentelingen stabiel.

3.6.c: Ten opzichte van 2018 is er een forse toename van het aantal bezoekers aan de iconen in de erfgoedlijnen, grotendeels veroorzaakt door de toename van het aantal bezoekers aan Kinderdijk. In 2019 is het nieuwe bezoekerscentrum geopend en is het aantal betalende bezoekers sterk gestegen (in deze cijfers zijn de niet-betalende bezoekers niet meegerekend). Daarnaast is er een forse toename van het aantal bezoekers van Museum De Lakenhal. Het vernieuwde museum, dat met subsidie van de provincie Zuid-Holland werd gerestaureerd, opende in juni 2019 haar deuren.

3.6.d: De waardering van bezoekers voor de iconen van de zeven erfgoedlijnen is met een cijfer 9 hoger dan de nulwaarde. Het cijfer is gelijk aan het hoge niveau van 2018.

3.6.e: Het aantal vrijwilligersuren voor projecten in de erfgoedlijnen is in 2019 gedaald ten opzichte van 2018, maar is nog altijd hoger dat de nulwaarde. 2018 was een positieve uitschieter, mede door een aanvraag voor de restauratie van de Zwammerdamschepen in Park Archeon, waarbij heel veel vrijwilligers ingezet zijn. In 2019 is hiervoor geen aanvraag ingediend. Vooral bij de Bunkerdag, de Dag van het Kasteel en het herstel van de stadskraan in Vlaardingen zijn in 2019 veel vrijwilligers ingezet.

3.6.f: Door middel van online marketing worden de activiteiten en de naamsbekendheid van de website Geschiedenis van Zuid-Holland.nl gepromoot. Vanaf eind 2017 is hier meer op ingezet en dit heeft er toe geleid dat het aantal bezoekers aan de website sindsdien elk jaar is toegenomen.

3.6.g: Er is boven verwachting gepresteerd. Er zijn bijna 100.000 bezoekers aan het Archeologiehuis geteld, waarvan bijna 80.000 in het bezit van een museumkaart. Prestaties die hebben hieraan hebben bijgedragen zijn onder meer de Thea Beckmanprijs, lezingen van de archeologische werkgroep en de restauratie van de Zwammerdamschepen die te volgen is in het zogenaamde Romeinse badhuis en veel publiciteit krijgt.

3.6.h: De waardering van het Archeologiehuis is gelijk gebleven met een cijfer  8.

3.6.i: Het totaal aantal bruiklenen in 2019 was 119, dat is hoger dan de 100 uit 2018. Daarvan is het aantal bruikleenovereenkomstenvoor wetenschappelijk onderzoek (studie) 29 en het aantal bruikleenovereenkomsten voor expositie (tentoonstelling) 83. Het aantal objecten en/of dozen met vondstmateriaal gekoppeld aan de bruiklenen verschilt uiteraard.

Ook in 2019 was de ruimtelijke druk op cultureel erfgoed groot door de toegenomen planvoorbereiding. Er is meer dan voorheen in de voorfase contact gezocht met gemeenten om nadelige effecten op kroonjuwelen en landgoed-, kasteel- en molenbiotopen te voorkomen. In de meeste gevallen is dat goed gelukt. In een aantal gevallen is ontheffing verleend of was er sprake van een zo geringe afwijking dat dit is toegestaan.

Erfgoedlijnen
In 2019 hebben de erfgoedtafels geadviseerd over de projecten voor het maatregelenpakket erfgoedlijnen 2020. De afwegingskaders die de erfgoedtafels hebben ontwikkeld in het kader van de kwaliteitsslag uit 2017 vormen hiervoor de leidraad. Iedere erfgoedlijn heeft een afwegingskader gebaseerd op eerder vastgestelde ambitiekaarten en gewenste streefbeelden, met daaraan gekoppeld gewenste maatregelen om dat streefbeeld te bereiken. De ambitiekaarten en streefbeelden dragen bij aan een betere aansluiting op andere partijen, op andere beleidsterreinen en opgaven van de provincie en geven focus voor erfgoedlijnen.
In 2019 is naar aanleiding van een motie over de doorontwikkeling erfgoedlijnen (motie 814) de Verkenning Erfgoedlijn IJzeren Eeuw; maritieme industrie van Hoek van Holland tot en met Gorinchem opgeleverd en is een verkenning gestart naar de opzet van de erfgoedlijn Waterdriehoek in relatie tot deze mogelijke nieuwe erfgoedlijn.
In 2019 zijn ook weer veel projecten concreet geworden of afgerond. Zo is binnen de erfgoedlijn Trekvaarten het gerestaureerde Museum De Lakenhal opnieuw geopend. Binnen de erfgoedlijn Atlantikwall is het Herinneringscentrum Oranjehotel geopend. En in de erfgoedlijn Waterdriehoek kan het Werelderfgoed Kinderdijk haar bezoekers beter ontvangen na de feestelijke opening van het nieuwe bezoekerscentrum.

Erfgoedhuis
Het Erfgoedhuis ondersteunt, verbindt en inspireert erfgoed betrokkenen om cultureel erfgoed in Zuid-Holland in stand te houden en te ontsluiten. Dit alles in opdracht van de provincie. Het is belangrijk dat het Erfgoedhuis een toekomstbestendige organisatie is, dat personeel en middelen effectief en efficiënt worden ingezet en dat activiteiten die het Erfgoedhuis uitvoert, aansluiten bij de vraag van de partners en ontwikkelingen in het erfgoedveld. In 2018 is op verzoek van de provincie een externe doorlichting uitgevoerd naar de organisatie van het Erfgoedhuis. Op basis van de uitkomsten van deze doorlichting is in 2019 in overleg met de provincie een ontwikkelplan opgesteld, met de volgende aspecten:

• Betere aansluiting provinciaal beleid en uitvoering door het Erfgoedhuis;
• Versterking interne organisatie van het Erfgoedhuis;
• Versteviging relatie met belanghebbenden door het Erfgoedhuis en uitbreiding van het netwerk.

Monumenten
Er was in 2019 € 2,2 mln extra beschikbaar voor de restauratie van rijksmonumenten. Hiermee werd de verlaging van de gedecentraliseerde middelen voor de restauratie van rijksmonumenten (van € 3 mln naar € 2,3 mln per jaar) gecompenseerd en kon de restauratieachterstand verder worden ingelopen.
Met de subsidieregeling wordt ook het vakmanschap met leerlingwerkplaatsen in de restauratiemarkt bevorderd. Dit gebeurt ook via een jaarlijkse begrotingssubsidie van € 0,02 mln aan de Stichting Restauraties Opleidingsprojecten (ROP) Zuid-west.

Herbestemming
Er is in 2019 voor vier herbestemmingsplannen € 199.405 aan subsidie verleend om de toegankelijkheid en duurzaamheid te verbeteren. Hiermee werd het subsidieplafond niet bereikt. Daarom is in 2019 de Subsidieregeling restauratie rijksmonumenten Zuid-Holland 2013 gewijzigd. Door deze wijziging is het mogelijk om subsidie aan te vragen voor herbestemming zonder dat er sprake is van restauratie.
De plannen die in 2019 subsidie hebben ontvangen voor duurzaamheids- en/of toegankelijkheidsmaatregelen voor herbestemming betreffen de Van Walsumhoeve te Capelle aan den IJssel (zorgboerderij), de Vlietwoning te Naaldwijk (museale functie), Fort Penserdijk te Westvoorne (bijeenkomsten en museale functie) en het Vakwerkhuis te Delft (kantoor, horeca en bijeenkomsten).
In 2019 is de inzet van het team van aanjagers verlengd tot 1 augustus 2020. Het team van aanjagers is sinds medio 2018 actief en gericht op versnelling van de herbestemmingsopgave binnen agrarisch, religieus en industrieel erfgoed. Door inzet van de aanjager voor religieus erfgoed heeft onder andere de Onze-Lieve-Vrouwe ten Hemelopnemingkerk te Voorburg belangrijke stappen gezet om een nieuwe bestemming (wonen) te verkrijgen.

Archeologie
Tijdens het lustrum, de 5e editie, van de Nationale Archeologiedagen (NAD) stapten in 2019 circa 40.000 bezoekers ondanks het druilerige weer door heel Nederland in de bijzondere wereld van de archeologie. Provincie Zuid-Holland deed ook weer mee met 39 activiteiten verspreid over de provincie, met in totaal 9.150 bezoekers. Vooraf aan de NAD vond de feestelijke aftrap voor young professionals plaats tijdens ARCHEOnacht in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hoogtepunt was het bezoek van Minister van Engelshoven en gedeputeerde De Zoete aan de restauratiewerf Zwammerdam in Museumpark Archeon en Limesbezoekerscentrum Ipse de Bruggen. Ook was de open dag van de faculteit Archeologie in Leiden een succes, met workshops, lezingen, kinderactiviteiten en een pub-quiz.
De subsidieregeling publieksbereik archeologie heeft in de periode 2016 tot en met 2019 maar liefst 84 projecten gesubsidieerd, met in totaal € 1,3 mln aan provinciale subsidie. Van de 84 projecten zijn er 22 in 2019 verstrekt. Het budget voor de subsidieregeling is daartoe in de afgelopen jaren verhoogd. Er zijn veel projecten uitgevoerd, zoals het jaarlijks terugkerende Hollands Historisch Festijn in Den Haag, de Rolf fiets- en wandelroute in West-IJsselmonde, een tijdelijke archeologische pop-up tentoonstelling in de Hooftstraat van Alphen aan den Rijn, een archeologische kinderfilm over Schiedam en een publieksopgraving in de Zanderij. Het onderzoeksinstituut Tympaan heeft bij de evaluatie uit 2018 geconcludeerd dat de uitgevoerde activiteiten daadwerkelijk bijgedragen hebben aan de provinciale doelen: de Zuid-Hollandse archeologische vondsten presenteren en toegankelijk maken, om het draagvlak voor de archeologie onder de inwoners van Zuid-Holland te vergroten.
Ook het provinciale project `Ontstaan van Holland` is publieksgericht en brengt samen met gemeenten, historische verenigingen en haar inwoners, het verhaal over het ontstaan van Holland (de periode 1000-1300) tot leven. Met symposia, evenementen en leuke activiteiten wordt deze belangrijke periode in onze geschiedenis onder de aandacht gebracht. Dit wordt aankomend jaar uitgebreid met een netwerktafel en een isotopenonderzoek naar de pioniers (de ontginners van deze periode) van Holland. Al deze onderdelen; de subsidie, evenementen en publieksbijeenkomsten hebben veel media-aandacht gekregen en veel mensen aangetrokken. Dit werkt door naar het archeologisch depot, waar steeds meer verzoeken om bruiklenen binnen komen. Tot slot hebben in 2019 de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland ingestemd met de voordracht van de Romeinse Limes voor UNESCO Werelderfgoedstatus. Verwacht wordt dat in juli 2021 hier positief over wordt besloten.

Archeologie: depot
Om archeologische vondsten te beschermen en te bewaren, beschikt de provincie over een archeologisch depot. Het doel van depotbeheer is duurzaam behoud van de informatie van archeologische monumenten ex situ, voor toekomstig onderzoek en beleving van het cultureel erfgoed.
Wetenschappers en studenten bestuderen de bodemvondsten (resultaten van archeologisch onderzoek) en de daarbij horende documentatie in ons provinciaal bodemdepot, om onze kennis over de geschiedenis van de mens te vermeerderen en cultuurhistorie voor een breed publiek toegankelijk te maken. De collectie stellen we daarom beschikbaar door exposities, onder andere in musea.
Het depot is wel erg vol geraakt. Er is geen ruimte meer voor nieuw vondstmateriaal. Om ons voor te bereiden op een nieuw of vergroot depot is in 2019 vast een programma van eisen opgesteld. Ook zijn gesprekken gestart om te kijken naar een combinatie van een nieuw depot en Archeologiehuis met het Nationaal Romeins Schepenmuseum bij de nieuwe entree van Park Archeon in Alphen aan den Rijn.

Overzicht reserves

Bijdrage Verbonden partijen

Niet van toepassing.