Het doel is een sterke positie voor duurzame economisch rendabele grondgebonden landbouw. Met dit doel wordt beoogd het volgende te bereiken:

• Verbeteren kwaliteit van de leefomgeving via verduurzaming door:
  • sluiten van kringlopen van grondstoffen
  • versterken van regionale voedselketens
  • versterken biodiversiteit bij normale agrarische bedrijfsvoering door nieuwe verdienmodellen
• Versterken van volhoudbare sterke economische sector door:
  • Landbouwsector als sterke economisch cluster op lange termijn in stand houden

Centraal staat de ambitie om een duurzame landbouw- en voedselketen in Zuid-Holland te maken, voor gezond, duurzaam en betaalbaar eten voor iedereen. De veranderaanpak stimuleert en faciliteert duurzame innovaties in de vorm van proeftuinen. Proeftuinen zijn een zichtbare plek waar de provincie samen met koplopers in de landbouw- en voedselketen innovaties gericht op duurzame landbouw ontwikkelt en uitprobeert. Deze veranderaanpak wordt ingevuld door met andere partijen, zoals boeren, ondernemingen, gevestigde partijen, onderzoeks- en kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties samen te werken, deze bij elkaar te brengen en te verbinden. Dit vanuit de overtuiging dat langetermijnperspectieven niet anders dan op basis van een substantiële gezamenlijke inspanning zijn te realiseren. Deze doelen zijn mede gebaseerd op het op 29 juni 2016 door Provinciale Staten vastgestelde Ambitiedocument Innovatieagenda Duurzame Landbouw.

Bij de veranderaanpak hoort ook de samenwerking met de diverse Groene Cirkels, zoals die met Heineken. Voor duurzame landbouw zijn er nu een aantal andere nieuwe Groene Cirkels, zoals Groene Cirkel Duurzame Akkerbouw gezamenlijk voor de regio`s Hoeksche Waard, Goeree Overflakkee en Voorne Putten, de Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling als proeftuin en de nieuwe Groene Cirkel met Farm Frites voor een duurzame aardappelketen. Deze Groene Cirkelaanpak wordt ook ondersteund door samenwerkingsovereenkomsten en subsidies. Sommige proeftuinen zijn uitvoering van de Groende Cirkel samenwerkingen.

Het Open Netwerk Voedsel Innovatie Zuid-Holland bestaat uit:

• Verandernetwerk Zuid-Hollandse Voedselfamilies: een netwerk van circa 650 mensen uit de landbouw- en voedselketen: In dit netwerk zijn de volgende groepen voor de uitvoering van belang:
  • Programmaraad: 9 personen uit de landbouw- en voedselketen die zorgen voor programmering en uitvoering van activiteiten voor ‘Zuid-Hollandse Voedselfamilies’ in samenwerking met het Kennisteam, de provincie en de proeftuinen. De bestuursleden van de Stichting Zuid-Hollandse Voedselfamilies zitten in de Programmaraad.
  • Kennisteam: voor het kennis- en ontwikkelprogramma met Wageningen Economic Research, Hogeschool InHolland, HAS Hogeschool en DRIFT/Erasmus universiteit;
  • Proeftuinen: in uitvoering of in ontwikkeling door samenwerkende ondernemers uit de landbouw- en voedselketen.

Bij netwerkend werken past dat de Zuid-Hollandse Voedselfamilies meer zelfstandig gaat werken waarvoor voor de komende jaren via de Voorjaarsnota 2019 een begrotingssubsidie voor de Stichting Zuid-Hollandse Voedselfamilies is vastgesteld. Samen met de provincie voert zij haar programma de komende 4 jaar uit.

We zetten hiermee een stap naar een circulaire economie: de next level van de nieuwe economie en een bijdrage aan de ambitie van de rijkste groenblauwe leefomgeving. Het gaat om samenwerken en een grote sprong maken.

Verantwoording effectindicatoren

De Barometer toont de duurzaamheidsprestaties per jaar. Deze Barometer geeft de prestaties van het jaar 2017 (vlakken) ten opzichte van de referentie (de dikgedrukte lijn) weer. Deze referentie wordt gevormd door het meerjaarsgemiddelde van de periode 2010-2015. Deze effectindicator is afzonderlijk uitgewerkt voor de melkrundveehouderij en de akkerbouw. Dit zijn in Zuid-Holland de belangrijkste sectoren binnen de grondgebonden landbouw.
De Barometer gaat over de duurzaamheidsprestaties van de grondgebonden landbouw in Zuid-Holland en omvat een groot aantal people-, planet- en profit-thema’s (8 voor de akkerbouw en 10 voor de melkrundveehouderij).

Zie voor de volledige rapportage https://doi.org/10.18174/472264

oaje = onbetaalde arbeidsjaareenheid

Akkerbouw

Melkrundveehouderij

Open Innovatienetwerk Zuid-Hollandse Voedselfamilies
Het Kennisteam heeft in 2019 opnieuw een Ambitiedag gehouden (verslag Ambitiedag Voedselfamilies). Daarnaast heeft het Kennisteam haar ervaringen tot nu toe vastgelegd in een publicatie "Zo smaakt de toekomst", stappen en lessen uit de Zuid-Hollandse voedseltransitie (publicatie Zo smaakt de toekomst).
In 2019 is de bijdrage aan duurzame instandhouding van het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) te Zegveld voldaan op grond van een samenwerkingsovereenkomst met provincie Utrecht (2017-2019). Hierdoor kunnen innovaties worden uitgevoerd en oplossingen in de praktijk geïmplementeerd (www.veenweiden.nl). Een goed overzicht van de activiteiten en resultaten van provincie en Voedselfamilies geeft het digitale magazine "Eten maken waar je blij van wordt" (Magazine Voedselfamilies ) en de animatie uit 2019 over de werkwijze van het innovatienetwerk (animatieVoedselfamilies).

Urgentie vanuit stikstof-vraagstuk en klimaatakkoord
Ook in Zuid-Holland is de urgentie rond het stikstofvraagstuk groot. Landbouw speelt een grote rol binnen het stikstofdossier, vanwege de grote ammoniakuitstoot van met name de veehouderij. De provincie heeft een plan van aanpak opgesteld voor de gebiedsaanpak, onderdeel hiervan zijn doelen- en bronnenanalyse om vervolgens een gebiedsaanpak te maken om stikstofuitstoot te reduceren, waarbij alle sectoren een bijdrage leveren. Zowel vanuit de proeftuinen als vanuit het Veenweiden InnovatieCentrum komt informatie die een bijdrage kan leveren aan verduurzaming van de landbouw. De proeftuin Veenweiden is daarvan een concreet voorbeeld met maatregelen die op korte termijn zijn in te voeren (proeftuin veenweiden).

Proeftuinen met POP3 subsidies

De start en ontwikkeling van proeftuinen in combinatie met samenwerking in het Open Netwerk Voedsel Innovatie (verandernetwerk) en met het kennis- en ontwikkelprogramma (Kennisteam) bevordert en versterkt de innovaties en verduurzaming van de grondgebonden landbouw in de provincie. Er zijn inmiddels circa 30 proeftuinen actief met de uitvoering van verduurzaming van het landbouw- en voedselsysteem in Zuid-Holland.

Openstelling samenwerken aan duurzame landbouwinnovaties
In 2019 heeft de vierde ronde openstellingen van POP-3 plaatsgevonden voor kennis over en samenwerken aan innovaties. De aanvragen zijn beoordeeld op basis van criteria uit het openstellingsbesluit. De subsidieverlening zal in 2020 plaatsvinden.

Openstelling Kennisoverdracht
In 2019 is een openstelling van kennisoverdracht geweest met het doel om uit de proeftuinen kennis op te halen, te delen en te verspreiden. Het voorstel Duurzame Landbouw Expeditie, van de deelnemende partners uit de kennis- en samenwerkingsovereenkomst onder leiding van Wageningen Economic Research wordt gehonoreerd. De start daarvan zal plaatsvinden begin 2020.

Hiernaast leveren twee andere POP-3 maatregelen een bijdrage aan een sterke en rendabele grondgebonden landbouw in Zuid-Holland:

maatregel 2.3 JOLA:
Deze regeling is vooral bedoeld om jonge landbouwers te stimuleren modernere duurzamere installaties en machines aan te schaffen. De regeling is opengesteld in de periode vanaf 3 december 2018 tot en met 8 februari 2019 met deelplafond van € 1,06 mln. Er zijn 62 aanvragen ingediend voor een totaal bedrag van
€ 1,05 mln. Er zijn 50 aanvragen toegewezen voor een bedrag van € 0,84 mln.

maatregel 3 LEADER:
Op basis van de Lokale Ontwikkelingsstrategieën (LOS) van twee gebieden, Holland Rijnland en Polders met Waarden, worden bottom-up aanvragen beoordeeld door de Lokale Actiegroep (LAG) van elk gebied. De LAG adviseert Gedeputeerde Staten over wel of niet verlenen van de subsidie. In 2019 is gekozen om over te gaan op een doorlopende openstelling.

Groene Cirkels
In 2019 zijn twee nieuwe Groene Cirkels gestart (op 1 februari en 15 maart): namelijk Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling met als initiatiefnemer Zuivelfabriek De Graafstroom en de duurzame fritesketen met Farm Frites. In deze nieuwe Groene Cirkels wordt nauw samengewerkt met kennis en private partners in de landbouw zoals: Wageningen University en Research, HAS, Naturalis, landbouwcoörporaties, waterschappen en Rabobank. Dromen en doelen die met de partners geformuleerd zijn: reductie van broeikasgassen, bevordering van biodiversiteit en bodemkwaliteit, stimulering van duurzame energie en andere verdienmodellen. Er is verder gegaan met de bestaande netwerksamenwerking in Groene Cirkel Heineken en bijbehorende opgaven en doelen (www.groenecirkels.nl).

Maatschappelijke initiatieven duurzame landbouw
2019 was het tweede jaar voor de uitvoering van de subsidieregeling “Maatschappelijke initiatieven Duurzame Landbouw” (SRG par. 2.10). In totaal zijn tien initiatieven beschikt (totaal subsidiebedrag € 0,025 mln) waarvan er drie zijn afgerond en zeven gestart. De subsidie is tot een maximumbedrag van € 0,025 mln met een maximum van 50% van de kosten.

Circulair Zuid-Holland- Transitieagenda Biomassa en Voedsel
In 2019 is de strategie Circulair Zuid-Holland opgesteld (GS, december 2019). Onderdeel hiervan is de transitieagenda Biomassa en Voedsel opstellen. Voor landbouw als belangrijke sector voor onze voedselproductie wordt de innovatieaanpak met de Voedselfamilies uitgewerkt en de implementatie van Groene Cirkels voortgezet en ondersteund. Dit is een bijdrage aan de transitie naar circulaire landbouw waarbij de kringlopen gesloten worden. Daarvoor heeft de provincie in 2019 een verkenning circulaire landbouw uitgevoerd en is gestart met een onderzoek naar de aanpak van voedselverspilling.

Jong Leren Eten
In de Begroting van 2018 is een begrotingssubsidie van € 0,3 mln beschikbaar gesteld voor het Programma Jong Leren Eten (www.JongLerenEten.nl) voor de jaren 2018-2020 op basis van het gezamenlijke Werkplan 2018-2020.

Amendement 648: versnelling toepassing mest met een gereduceerd fosfaatgehalte
Op 14 november 2018 is amendement 648: versnelling toepassing mest met gereduceerd fosfaatgehalte aangenomen door PS. Hierin geeft PS aan dat zij op de Begroting 2019 een bedrag van € 0,2 mln reserveren voor onderzoek, proeven en monitoring naar de toepassing van mest met een gereduceerd fosfaatgehalte. Om de problematiek en relevantie voor Zuid-Holland in kaart te brengen is voorgesteld een nader verkennend onderzoek te laten uitvoeren door een organisatie met expertise op het gebied van mest en fosfaat. Uit de verkenning Circulaire Landbouw Zuid-Holland bleek namelijk dat een apart verkennend onderzoek nodig is. Dit onderzoek start in 2020.

Kavelruil
In 2019 is de kavelruil verder gestimuleerd en ondersteund, wat heeft geresulteerd in een kavelruil van 12 ha bij 4 deelnemende agrarische bedrijven binnen het kavelruilproject Alblasserwaard Oost. In 2019 zijn veel projecten uit voorliggende jaren financieel afgerond en nieuwe kavelruilprojecten voor de komende jaren gestart, waardoor weinig kavelruilen in 2019 zijn gepasseerd bij de notaris. Daarnaast heeft het kavelruilproject in de Hoeksche Waard helaas niet geleid tot een daadwerkelijke ruil, omdat geen overeenstemming tussen de deelnemers is bereikt.

Overzicht reserves

Bijdrage Verbonden partijen

Niet van toepassing.