Op bijgaande kaart staan de belangrijkste programma’s en projecten waaraan de provincie op gebied van grondzaken in 2019 een bijdrage heeft geleverd, verdeeld naar categorie. Omwille van de leesbaarheid zijn tal van kleinere projecten, zoals fietspaden of aanpassingen van rotondes, kruispunten, wegverbreding in het kader van groot onderhoud weggelaten. Er is rekening gehouden met de nieuwe provinciegrens per 1-1-2019.
Bron: Cartografie provincie Zuid-Holland.
Verkeer- en vervoerprojecten
De provinciale verwervingsportefeuille voor verkeer en vervoer heeft betrekking op de realisatie van aanleg, onderhoud en aanpassingen van provinciale infrastructuur (wegen, fietspaden en vaarwegen). De provincie heeft in 2019 ten behoeve hiervan gronden verworven en/of zijn zakelijke rechten overeengekomen. In sommige gevallen dient er meer grond verworven te worden dan strikt noodzakelijk is voor het beoogde werk. De reden hiervoor is dat het restant voor de eigenaar niet meer te exploiteren is en/of als door de aankoop van de extra gronden de totale verwerving wordt bespoedigd. Dit surplus aan gronden wordt zo spoedig mogelijk doorverkocht of geruild en ontvangen middelen vloeien terug naar het projectbudget. Ook worden er gronden geruild of overgedragen met mede-overheden (Rijk, gemeente en waterschappen) indien de beheer- en onderhoudsgrenzen hier aanleiding toe geven.
In 2019 zijn voor de realisatie van de infrastructuurprojecten 17 aankopen, 15 verkopen, 2 grondruilingen en gecombineerde aan- en verkopen, en 12 overige transacties (met name opstalrecht en erfpacht) verricht. In totaal is voor circa € 14,1 mln aangekocht en voor € 2,2 mln verkocht. Deze aan- en verkopen zijn begroot en gerealiseerd binnen de programma’s van de beleidsdirecties.
Grote aankopen hebben plaatsgevonden in het kader van de Rijnlandroute (€ 7,1 mln en 9 aankopen), de vervanging Steekterburg (€ 3,5 mln en 4 aankopen) en afronding Vredenburchlaan.
Het grootste project binnen de vervoersprojecten betreft de Rijnlandroute. Dit project is op te delen in 3 deelprojecten. Het grootste deelproject, het hoofdcontract gelegen tussen de A4 en de A44 tot en met knooppunt Leiden West, is tijdig verworven binnen het beschikbare budget. In verband met het tijdig beschikbaar krijgen is een onteigeningsprocedure gestart maar is uiteindelijk vrijwel alles minnelijk verworven. Slechts één aankoop is door middel van een minnelijk vonnis (tijdens de procedure is er overeenstemming bereikt wat in een vonnis is vastgelegd) in eigendom verkregen. Voor het tunneldeel zijn opstalrechten gevestigd. Voor het deelproject Tjalmaweg moet nog 1 zaak bij de notaris worden afgewikkeld en voor het deelproject Europalaan is nog 1 verwerving met de Staat te gaan. Van het onteigeningsinstrument behoeft verder geen gebruik meer te worden gemaakt.
De grondverwerving voor het project Vredenburchlaan is in 2019 afgerond en is gestart met de verwerving voor het nieuwe tracé van de Bentwoudlaan.
De verwerving voor het project Wippolderlaan/N211 is gestart met speciale aandacht voor de verzorgingsplaats en de daarbij te volgen procedure.
In het Wegenproject Westland hebben in 2019 2 grondoverdrachten/vestiging opstalrecht aan overheden (om niet aan gemeente, hoogheemraadschap) plaatsgevonden.
Voor het project Steekterbrug is voor alle dossiers overeenstemming bereikt en heeft transport in 2019 plaatsgevonden.
De verwerving voor de N215 Melissant is, op een enkele grondoverdracht na, afgerond. Voor het overig deel van het tracé N215 is groot onderhoud gepland en zijn gesprekken over de aankoop van gronden gestart en in de eerste zaken is tot overeenstemming gekomen. Eind 2019 is de onteigeningsprocedure voorbereid.
De verwerving voor het project GO N231 is vrijwel afgerond.
In verband met de bouw van een waterstoftankstation is de verwerving voor een locatie in de Hoekse Waard gestart.
Eind 2019 is 1 gerechtelijke procedure (P+R Heinenoord) en zijn 2 administratieve procedures (GO 489 en N223 de Lier) op gebied van onteigening onderhanden.
In 2016 is gestart met een planmatige uitvoering van de Wet Herverdeling Wegenbeheer (WHW). Dit betekent dat het eigendom van wegen, die reeds beheerd worden door gemeenten of waterschappen, ook daadwerkelijk worden overgedragen. Inmiddels heeft de provincie met vrijwel alle gemeenten en waterschappen overeenstemming bereikt over eigendomsoverdracht. In 2019 heeft dit geleid tot 11 eigendomsoverdrachten. De overige eigendomsoverdrachten, behalve aan de gemeente Leiden in verband met samenhang Rijnlandroute, worden in 2020 afgerond.
Bij infrastructuurprojecten wordt (financiële) planning en voortgang uitgewerkt via het Programma Zuid-Hollands Infrastructuur (PZI). Grondverwerving en verkopen maken hier onderdeel van uit.
Projecten Natuur Netwerk Nederland (NNN)
De Krimpenerwaard is met 2.250 ha één van de grootste natuur- en wateropgaven binnen de provincie. Hiervan was begin 2019 circa 500 ha nog in particulier eigendom. Het heeft de voorkeur dat agrariërs zoveel mogelijk worden ingeschakeld om de beoogde natuur te realiseren en te beheren. Een aantal agrarische ondernemers is geïnteresseerd. Daarom heeft de Stuurgroep Krimpenerwaard gekozen voor zelfrealisatie als eerste strategie om de ambitie te verwezenlijken en de provincie gevraagd om deze oplossing mogelijk te maken. Hiervoor heeft de provincie de instrumentenkoffer ontwikkeld, die ondernemers faciliteert om hun bedrijf aan te passen, zodat een bijdrage aan de natuurdoelen binnen een gezonde bedrijfsvoering mogelijk is. De provincie helpt de stuurgroep om deze aanpak in praktijk te brengen. Het streven is bij deze aanpak dat de inrichting en beheer van een groot deel van dit gebied in handen komt van meerdere ondernemers. Het is noodzakelijk dat deze ondernemers hun aanpak onderling en met de terrein beherende natuurorganisatie ZHL afstemmen in een gebiedscoöperatie, waarmee een robuust natuurbeheer op langere termijn geborgd is (duurzaam beheer).
Deze nieuwe realisatiestrategie betrekt lokale ondernemers bij de opgave en draagt bij aan meer maatschappelijk- en bestuurlijk draagvlak. Met ondernemers die niet kiezen voor zelfrealisatie of dit niet kunnen, zal onderhandeld worden over aankoop met schadeloosstelling voor beëindiging of verplaatsing van hun bedrijf. In 2019 zijn met de ondernemers gesprekken gevoerd over minnelijke verwerving en er zijn inmiddels 96 ha verworven en nog 404 ha te verwerven.
De gesprekken met agrariërs hebben in 2019 niet geleid tot nieuwe vaststellings- of uitvoeringsovereenkomsten zelfrealisatie.
De gemeente heeft een bestemmingsplan- en onteigeningsbesluit in 2019 vastgesteld. Dit biedt de mogelijkheid om met schadeloosstelling aan te kopen. Ten behoeve van het onteigeningsproces hebben alle grondeigenaren binnen de NNN een 1 e en 2 e aanbiedingsbrief ontvangen. De stukken voor onteigening worden eerste kwartaal 2020 ter inzage gelegd. Ondertussen lopen de onderhandelingen over verwerving en zelfrealisatie door. Met diverse eigenaren is inmiddels ook mondeling, dan wel schriftelijk overeenstemming bereikt. De hoop is dat deze partijen zo snel mogelijk uit de onteigeningsprocedure kunnen worden gehaald. Eind 2020 wordt naar verwachting het Koninklijk Besluit geslagen, hiermee eindigt de administratieve onteigeningsprocedure.
Ook in het veenweidegebied Gouwe-Wiericke wordt een uitvoeringsstrategie gevolgd met een verschillend accent per deelproject. Per deelproject is sprake van een gebiedsproces met terrein beherende organisaties en ondernemers. De provincie levert het programmabureau expertise op het gebied van grondzaken (onder meer strategisch) en neemt waar gevraagd verwervingen in de verschillende deelprojecten ter hand. De in opdracht van het programmabureau verworven gronden op naam van de provincie worden ingezet voor de afzonderlijke gebiedsprocessen in de verschillende deelprojecten. De provincie heeft in Gouwe-Wiericke in 2019 geen daadwerkelijke aankopen of ruilingen verricht.
Naast realisatie van NNN via het programma Veenweide (Krimpenerwaard en Gouwe-Wiericke) wordt ook een aantal ingerichte NNN-gebieden, inclusief afspraken over beheer, via openbare verkoop overgedragen. In 2019 is het NNN-gebied Noord-Aa overgedragen en het gebied Buttervliet op de markt gezet. De openbare aanbesteding Buttervliet betreft eigendom, inrichting en beheer. Begin 2020 wordt de inschrijving beoordeeld.
In 2018 is een inventarisatie gestart over de restantopgave NNN en Groene Verbindingen. Dit betreft een opgave van 900 ha verdeeld over 50 projecten welke in 2027 gerealiseerd moeten zijn. In 2019 is verder inhoud gegeven aan het programmaplan, waarvan de uitvoeringsstrategie een onderdeel vormt.
Overdracht van eigendom van Provinciale Recreatiegebieden (PRG), Recreatieschappen en Recreatie om de Stad (RodS)
De provincie is voornemens provinciale recreatiegebieden te verkopen en in beheer over te dragen. Provinciale recreatiegebieden zijn gebieden die niet onder het beheer van een recreatieschap vallen, maar rechtstreeks in beheer en eigendom zijn van de provincie. Deze worden eerst aan de gemeente aangeboden en, indien de gemeente niet geïnteresseerd is, middels een biedingsprocedure (natuurverkoop) op de markt gezet. De totale overdracht is bijna afgerond. In 2019 is gewerkt aan de PRG Oosterduinsemeer. Voor Vlietland is de erfpacht geregeld met de RCV maar nog niet gestart met overdracht van het PRG-deel.
De provinciale eigendommen binnen de Recreatie in en om de Stad (RodS)-gebieden zijn, conform de bestuurlijke afspraken, aan de gebiedspartijen in eigendom overgedragen. Alleen het gebied Develbos wacht nog op juridische overdracht in verband met een bestemmingsplanwijziging.
In 2018 hebben Gedeputeerde Staten besloten de nog resterende 11 ha RodS gronden die buiten de herijkte RodS-gebieden vallen en nog verkocht kunnen worden, toe te voegen aan de Grond-voor-Grond (GvG)-voorraad. Dit betreft vooral het gebied Kijvelanden en is in 2019 financieel-administratief verwerkt. Voor de overige gronden die nog binnen de RodS-begrenzing vallen zullen voorstellen gedaan worden hoe, op welke termijn en onder welke condities deze zijn te verkopen of over te dragen. In 2019 is besloten de overdracht Louise en Cannemanspolder (RODS) ‘on hold’ te zetten.
In 2019 is in opdracht van de portefeuillehouder Groen gestart met de uitwerking van het programma versterking weidevogelgebieden buiten de NNN. Op gebied van grondbeleid is gewerkt aan een verkenning van een grondruil voor de Zoetermeerse Meerpolder fase 1. Doordat een aantal eigenaren zich terugtrok is fase 1 niet doorgegaan. In 2019 is gestart met een verkenning van een kavelruil in de Zuidpolder.
Bij groenprojecten wordt (financiële)planning en voortgang uitgewerkt via het Programma Zuid-Hollands Groen (PZG). Grondverwerving en verkopen, met name Grond-voor-Grond, maken hier onderdeel van uit.
Gebiedsontwikkeling
Naast de realisatie van de Tweede Maasvlakte heeft het UWO Project Mainport Rotterdam (PMR) de doelstelling om het leefklimaat rond Rotterdam te versterken door de realisatie van 750 ha groene recreatie- en natuurgebieden. In dat kader is de provincie verantwoordelijk voor het project Buijtenland van Rhoon, als onderdeel van het PMR, dat in zijn geheel een rijksopgave is. Het project Buijtenland van Rhoon beslaat in totaal een oppervlakte circa 600 ha. Conform besluitvorming van GS en PS eind 2016 is in 2018 een gebiedscoöperatie opgericht en zijn de doelstellingen voor het gebied vertaald in een streefbeeld. In november 2018 heeft de provincie met de Gebiedscoöperatie, waarin agrarische ondernemers en natuur- en recreatiepartijen zitting hebben, een samenwerkingsovereenkomst gesloten over realisatie van het streefbeeld. De provincie faciliteert dit proces en stelt onder meer financiële middelen (waaronder gronden) ter beschikking op basis van de jaar- en meerjarenplannen van de gebiedscoöperatie. De gebiedscoöperatie is aan zet om het streefbeeld voor 2031 te realiseren. Een van de belangrijkste zaken voor de gebiedscoöperatie in 2020 is om samen met de gemeente Albrandswaard op zo kort mogelijke termijn een bestemmingsplan te maken dat de realisatie van het streefbeeld mogelijk maakt. Een aantal (agrarische) ondernemers verkent intussen de mogelijkheid om het bedrijf elders voort te zetten en is in onderhandeling met de provincie over aankoop op basis van volledige schadeloosstelling. Datzelfde geldt voor diverse grondeigenaren/beleggers en gebruikers. In 2019 heeft dit geleid tot een juridische levering (aktepasseringen), twee feitelijke leveringen (na beëindiging voortgezet gebruik) van eerder aangekochte bedrijfslocaties en een pachtontbinding. Daarmee komt uiteindelijk circa 11,4 ha grond ter beschikking voor de realisatie van het streefbeeld. In totaal is in 2019 circa € 1,3 mln uitgegeven aan grondtransacties. Verder is er eind 2019 in diverse dossiers overeenstemming bereikt over de aankoop van gronden. Hiervan vindt de juridische levering volgens afspraak later (in 2020) plaats.